Współtwórca niepodległego Wojska Polskiego został upamiętniony na terenie byłego obozu KL Sachsenhausen. W dniu 27 maja 2021 roku mija 81. rocznica śmierci generała Bolesława Jerzego Roi w Sachsenhausen. Oficjalne uroczystości odsłonięcia pomnika odbędą się, gdy pozwolą na to warunki sanitarne.
W związku z rocznicą w dniu 16 czerwca o godzinie 16.00 Instytut Pamięci Narodowej i Miasto Kielce we współpracy z Muzeum i Miejscem Pamięci KL Sachsenhausen organizują konferencję online, której tematem będzie postać generała Roi oraz eksterminacja narodu polskiego przez reżim III Rzeszy. Prawdopodobnie uroczyste odsłonięcie upamiętnienia będzie miało miejsce we wrześniu w dniu obchodów wybuchu II Wojny Światowej.
Pomnik generała stanął obok cokołu poświęconego generałowi Stefanowi Roweckiemu ps. Grot, w okolicach budynku dowództwa obozu. Obaj oficerowie związani są z miastem Kielce, które od lat prowadzi współpracę z instytucjami pamięci w Berlinie. W styczniu 2018 roku środowisko kombatantów i byłych więźniów obozów
koncentracyjnych, skupione w Stowarzyszeniu Pamięci Narodowej „Czwartak” w Kielcach, zwróciło się do Prezydenta Kielc z prośbą o podjęcie rozmów z władzami Muzeum i Miejsca Pamięci KL Sachsenhausen w sprawie upamiętnienia generała Bolesława Jerzego Roi. Pomnik powstał przy współpracy Urzędu Miasta Kielce oraz Instytutu Pamięci Narodowej, który współfinansował upamiętnienie.
Rozmowy z partnerami z Niemiec trwały blisko dwa lata. W tym czasie Miasto Kielce we współpracy z SPN Czwartak, Muzeum i Miejscem Pamięci KL Sachsenhausen oraz historykami z Polski zebrało obszerny materiał źródłowy dokumentujący życie i okoliczności śmierci generała. 16 grudnia 2019 roku wpłynęła zgoda Rady Pamięci Regionu Brandenburgia, która opiniowała wniosek Miasta Kielce o upamiętnienie generała.
Kluczowa dla realizacji zadania była pomoc Instytutu Pamięci Narodowej, który podjął się współfinansowania wykonania i budowy upamiętnienia. Czas instalacji pomnika zbiegł się z 75. rocznicą wyzwolenia obozu oraz 80. rocznicą śmierci generała Roi w KL Sachsenhausen.
Dla inicjatorów upamiętnienia postać generała Roi jest szczególna. Był on jednym z najważniejszych dowódców legionowych. Twórca słynnego 4. Pułku Piechoty Legionów Polskich, sformowanego 106 lat temu – na wiosnę 1915 roku, stacjonującego w okresie międzywojennym w Kielcach. Z tej jednostki w marcu 1939 roku na Westerplatte został wysłany pluton wartowniczy w sile blisko 68 żołnierzy. Wszyscy zostali dobrani bardzo
precyzyjnie w oparciu o swe umiejętności przez pułkownika Zygmunta Berlinga – dowódcę 4. Pułku Piechoty Legionów w Kielcach.
Program konferencji (kanał IPN TV):
dr Aleksandra Anna Kozłowska (Łódź) – „Śmierć gen. dyw. Bolesława Roi (1876-1940) w świetle dokumentów i wspomnień”.
dr Astrid Ley (Gedenkstätte und Museum Sachsenhausen) – „Polscy więźniowie w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen”.
dr Joanna Lubecka (IPN) – „Alle Professoren raus!” Aresztowanie krakowskich naukowców i ich pobyt w Sachsenhausen (6 listopada 1939 – 8 lutego 1940).
dr Marcin Przegiętka (IPN) – „Aresztowania i deportacje do obozów koncentracyjnych inteligencji polskiej na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy (1940 r.)”.
dr Maciej Mazurkiewicz – Akcja „Inteligencja” a zbrodnia ludobójstwa.