W SIO zmienione zostały słowniki przyczyn nieobecności nauczyciela. Obecnie zamiast ogólnego terminu „urlop bezpłatny” występują trzy osobne terminy, które mogą wskazywać na urlop bezpłatny nauczyciela:
- urlop bezpłatny udzielony na podstawie art. 17 ust. 2 albo ust. 2a ustawy Karta Nauczyciela,
- urlop udzielony na podstawie art. 68 ust. 1 Karta Nauczyciela (ten urlop z reguły jest płatny, ale może być też bezpłatny),
- urlop bezpłatny, o którym mowa w art. 174 § 1 Kodeksu Pracy.
Opcję pierwszą wybieramy w przypadku nauczycieli bezpłatnie urlopowanych na czas zajmowania stanowiska:
- kuratora oświaty,
- nauczyciela przechodzącego do pracy w:
- urzędach administracji rządowej,
- kuratorium oświaty,
- Centralnej Komisji Egzaminacyjnej,
- okręgowych komisjach egzaminacyjnych,
- specjalistycznej jednostce nadzoru
- w organach sprawujących nadzór pedagogiczny nad zakładami poprawczymi oraz schroniskami dla nieletnich,
- w szkołach europejskich,
- na podstawie wyboru (np. wójta, burmistrza, prezydenta itp.) na okres pełnienia funkcji z wyboru.
Opcję pierwszą wybierzemy również w przypadku, gdy dany nauczyciel został skierowany przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do pracy w szkołach europejskich.
Opcję drugą można wybrać jedynie wtedy, gdy urlop bezpłatny udzielony nauczycielowi nie spełnia warunków opcji pierwszej oraz spełnia niniejsze wymagania: zgodnie z art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 984 z późn. zm.) – dalej KN oraz § 1 ust. 1 i § 12 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania nauczycielom urlopów dla dalszego kształcenia się, dla celów naukowych, artystycznych, oświatowych i z innych ważnych przyczyn oraz ulg i świadczeń związanych z tym kształceniem, a także organów uprawnionych do ich udzielania (Dz. U. z 2001 r. Nr 1, poz. 5), nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć w prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego lub ministra:
- publicznym przedszkolu lub
- publicznej szkole lub
- publicznego placówce lub
- innej jednostce organizacyjnej wymienionej w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela
może otrzymać urlop bezpłatny z ważnych przyczyn. Taki urlop udzielany jest przez dyrektora na umotywowany (ze wskazaniem tych ważnych przyczyn) wniosek nauczyciela na czas określony, pod warunkiem że nie spowoduje to zakłócenia toku pracy szkoły.
Opcję trzecią wybieramy dla nauczyciela, który nie spełnia wyżej wymienionych warunków, czyli jest zatrudniony w niepełnym wymiarze zajęć lub jest zatrudniony w pełnym wymiarze w jednostce systemu oświaty, gdzie nie stosuje się przepisu art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 984 z późn. zm.). Do niego będą miały zastosowanie, na podstawie odesłania z art. 91c ust. 1 KN, regulacje dotyczące ogółu pracowników, a mianowicie art. 174 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1465) – dalej k.p., który stanowi, że na pisemny wniosek pracownika (wniosek taki nie musi być umotywowany) pracodawca może (nie musi) udzielić mu urlopu bezpłatnego.